-
1 иләксыман тамырлар
анат. ситови́дные сосу́ды ( кровеносные) -
2 сосуды
тамырларРусско-казахский терминологический словарь "Биология" > сосуды
-
3 тамыр
I 1. сущ.1) ко́рень расте́нияеланның үзен үтерсәң дә, теше кала, сырланның үзен өзсәң дә тамыры кала — (посл.) е́сли да́же убьёшь змею́ - зуб всё равно́ оста́нется, е́сли да́же вы́рвешь подмаре́нник, ко́рень его́ всё равно́ оста́нется
тамыры тирәнгә күрә — оттого́, что ко́рни ушли́ глубоко́ (вглубь)
2) жи́ла разг. сосу́д (кровеносный и т. п.) в органи́змекан тамырлары — кровено́сные сосу́ды
лимфа тамырлары — лимфати́ческие сосу́ды
җилкә тамырлары — ше́йные сухожи́лия
яфрак тамыры — прожи́лки ли́стьев
4) тех. жи́лы ( в кабеле)5) геол. жи́лка, прожи́лка в го́рных поро́дахалтын тамыры — прожи́лка зо́лота ( в породе)
6) перен. ко́рень, ко́рни, глубо́кая причи́на (какого-л.) собы́тия, происше́ствия, явле́ния и т. п.империализмның тарихи тамырлары — истори́ческие ко́рни империали́зма
7) перен. жи́лка, жи́лки, скло́нность, потенциа́льные черты́ в хара́ктере, интелле́кте челове́ка ( в татарском языке как правило об отрицательных проявлениях)көнчелек тамырлары — скло́нность к ле́ни, лень
8) грам. ко́рень сло́ва; осно́ва (сло́ва)этимологик тамыр — этимологи́ческий ко́рень
бер иҗекле тамырлар — односло́жные ко́рни
телнең тамырлар составы — соста́в корне́й (корнево́й соста́в) языка́
9) мат. ко́рень, радика́л числа́, математи́ческого выраже́ния и т. п.сан тамыры — ко́рень числа́
тигезләмәнең тамырлары — ко́рни управле́ния
10) в знач. нареч. тамырыннан, тамырдан; в ко́рне, коренны́м о́бразом; радика́льноявызлыкны тамырыннан йолкып ташлау — вы́рвать зло с ко́рнем
тамыр үзгәртү — радика́льно измени́ть
2. прил.тамыр өзү — пресе́чь в ко́рне
1) сде́ланный из ко́рнятамыр табак — ча́ша, вы́резанная из большо́го ко́рня де́рева
2) грам. корнево́йтамыр сүз — корнево́е сло́во
3) перен.; редко коренно́йтамыр сәбәпләр — коренны́е причи́ны
•- тамыр табу
- тамыр бете
- тамыр бүлбесе
- тамыр җибәрү
- тамыр җәю
- тамыр турагыч
- тамыр үсентесе
- тамыр чире
- тамырга китү
- тамыр кузгалту
- тамыр тартылу
- тамырга бетү
- тамырга гына бетү
- тамырга сугу
- тамырга тап булу
- кирәкле тамырга тап булу
- тамырга таралу
- тамырларга таралу
- тамыры кору
- тамыры тибү
- тамырын йолку
- тамырын корыту
- тамырына балта чабу II сущ.1) род, пле́мя, поро́да, круг ро́дственниковбезнең тамырдан — из на́шего ро́да
тамырларым минем исәнме? — жи́вы ли мои́ ро́дственники?
Туган - бавыр дус - тамыр — (посл.) ро́дственник - что душа́ (се́рдце), друг - что ро́дственник
2) этногр. ненаречённый, та́йный возлю́бленный (у казахов, киргизов, а также у татар живущих среди них)3) редко свой, ро́дственный или дру́жескийтамыр кешем бар — у меня́ есть свой челове́к
-
4 агулы
1. прил.1) ядови́тый ( змея)2) перен. ядови́тый, язви́тельный, ехи́дный, же́лчный (чей-л. язык; доносчик, сплетник)агулы ирония — язви́тельная иро́ния
3) ядови́тый, ядоно́сный, отра́вный (змеиный зуб, гриб); отравля́ющий (газ, дым); токси́чный, токси́ческий спец.аптекага агулы тамырлар җыеп тапшыру — сдава́ть в апте́ку ядови́тые (ядоно́сные) ко́рни
агулы үсемлекләр — ядови́тые расте́ния
агулы матдә — токси́чное вещество́
4)а) отра́вленный (о приманке для хищников, грызунов; вино)эткә агулы ит биргәннәр — соба́ке да́ли отра́вленное мя́со
5) протра́вленный (о семенах для посева, фруктовых деревьях и т. п.)2. нареч.; перен.агулы орлык чәчү — се́ять протра́вленные семена́
язви́тельно, ядови́то, ехи́дно, же́лчно- агулы гөмбәагулы тәнкыйтьләү — критикова́ть язви́тельно
- агулы елан
- агулы матдә
- агулы химикат -
5 ак
I 1. прил.1)а) бе́лый, бе́лого цве́та (снег, мел, порошок, бумага, облака); бело-ак яулык — бе́лый плато́к, плато́к бе́лого цве́та
ак чәчәкләр — бе́лые цветы́
ак канатлы — белокры́лый ( о птицах), с бе́лыми кры́льями
ак йонлы — белошёрстый; покры́тый бе́лой ше́рстью
тасманың агы да, карасы да бар — есть и бе́лая, и чёрная ле́нты
ак эт, кара эт - бары да эт прост. — (посл.) что бе́лый, что чёрный - всё еди́но пёс; что бе́лый пёс, что чёрный - все одина́ковы
б) спец. бе́лый (мёд, пешка, флаг)аклар белән уйнаучы шахм. — игра́ющий бе́лыми фигу́рами
в) бе́лый, све́тлый (лицо, кожа человека, волосы, брови и голова детей или молодых людей); седо́й, поседе́лый (волосы, брови, голова старого человека); в сочет. бело-; светло-; седо-; бе́лый, све́тлый ( чем)ак битле — белоли́цый, светлоли́цый; бе́лый (све́тлый) лицо́м
ак мыеклы — белоу́сый; светлоу́сый; седоу́сый
ак булмаса да, пакь булсын — (посл.) пусть бу́дет не све́тлым (бе́лым), но чи́стым (све́жим)
г) бе́лый, бле́дный, побеле́лый (о лице, рубце, коже, теле нездорового человека); бесцве́тный; в сочет. бледно-; бело-ак маңгайлы — белоло́бый, бледноло́бый
ак чырайлы — бледноли́цый, белоли́цый
ак яңаклы — бледноко́жий; белощёкий
2) см. ак тәнле3) чи́стый, незагрязнённый4) перен. све́тлый, ра́дужный (о мечте, думах, намерении, пожелании, перспективе, жизни, днях)5) ист.а) бе́лый, белогварде́йский (офицер, десант, террор); в сочет. бело-ак армия — бе́лая а́рмия
б) в знач. сущ. аклар бе́лые, белогварде́йцы, беляки́ || белогварде́йский2. сущ.1) бе́лое, све́тлое; бе́лая (све́тлая) мате́рия (ткань)акка төрү — заверну́ть в бе́лое (бе́лую мате́рию)
актан киенү — одева́ться в бе́лое
актан киенеп йөрү — ходи́ть в бе́лом; одева́ться в бе́лое (све́тлое)
күлмәкне актан тектерү — сшить пла́тье из бе́лой мате́рии
2) бе́лая (све́тлая, белёсая) то́чка (пятно́, поло́ска, узо́р, цвет), подпа́линаатның маңгай йонындагы ак — подпа́лина в ше́рсти на лбу у коня́
•- ак алтын- ак аракы
- ак аш
- ак аю
- ак әнис
- ак әрем
- ак багалма
- ак балчык
- ак балык
- ак башлы
- ак бәкәлле
- ак билет
- ак билетка калу
- ак билетлы
- ак битле
- ак болыт
- ак бөртек
- ак бөртекләр
- ак булып күренеп тору
- ак буяу
- ак гвардия
- ак гөмбә
- ак дельфин
- ак дулкын
- ак ипи
- ак икмәк
- ак ит
- ак ишек
- ак йогу
- ак йон
- ак йорт
- Ак йорт
- ак йөгерү
- ак йөзле
- ак каз
- ак канлылык
- ак каплан
- ак карлыган
- ак кәбестә
- ак келәт
- ак кеше
- ак корт
- ак көртлек
- ак кунык
- ак кургаш
- ак кушу
- ак куян
- ак күбек
- ак күбәләк
- ак ләкләк
- ак май
- ак мәрмәр
- ак мәтрүшкә
- ак мунча
- ак мүк
- ак он
- ак өй
- ак өрәңге
- ак сакаллы
- ак самовар
- ак сызык
- ак таш
- ак тәнле
- ак торна
- ак төк
- ак төкләр
- ак төлке
- ак төн
- ак төнбоек
- ак төс
- ак тукранбаш
- ак түшле сусар
- ак чәч
- ак чәчләр
- ак чәчле
- ак чәчәк
- ак черек
- ак чыршы
- ак чыршылык
- ак чыршы урманы
- ак шигырь
- ак эмигрант
- ак эмигрантлар
- ак як
- акка буялу••ак белән караны аермау (күрмәү, белмәү) — см. акны-караны аермау
ак (та) дими, кара (да) дими; ак димәстән, кара димәстән — ни сло́ва не говоря́, ни с того́ ни с сего́
ак җеп белән тегелгән (типчелгән, җөйләнгән) — книжн. ши́то бе́лыми ни́тками
ак күбек булган, ак күбеккә баткан (төшкән, манчылган) — весь в мы́ле ( белой пене), весь взмы́лен ( конь)
ак күмәч белән ашарлык — с хле́бом (калачо́м) мо́жно есть ( о здоровом воздухе), хоть с хле́бом ешь; нама́жь на хлеб и ешь
ак тәүбә, кара тәүбә — три́жды зарека́юсь (зарёкся); бо́льше ни-ни́
ак флаг күтәрү — поднима́ть (подня́ть, вы́кинуть, вы́бросить, вы́вести) бе́лый флаг
акны кара дию — называ́ть/назва́ть бе́лое чёрным; выдава́ть/вы́дать чёрное за бе́лое; обеля́ть/обели́ть ( что)
- ак җәймәактан ак, судан пакь — обычно ирон. а́нгел непоро́чный (букв. беле́е бе́лого и чи́ще воды́)
- ак карга
- ак кием
- ак куллы
- ак кул
- ак куллылык
- ак күмер
- ак күңелле
- ак күңел
- ак нокта
- ак палас
- ак патша
- ак сөяк
- ак сөякле
- ак сөякләр
- ак су
- ак тап
- ак тун
- ак урын
- ак чаршау
- ак чәүкә
- ак чикмән
- ак эш
- ак юл
- ак юрган
- ак яка
- ак якалы
- акка кара белән II сущ.1) бело́ккүкәй агы — яи́чный бело́к, бело́к яйца́
2) обычно агы бело́к ( глаза)күз агындагы кызыл җепсел тамырлар — кра́сные прожи́лки на белка́х глаз
3) бельмо́ ( на глазу)бер күзенә ак төшкән — у него́ бельмо́ на (одно́м) глазу́
4) разг. бе́лая (во́дка)ике шешә ак — две буты́лки бе́лой
5) мед. бе́ли (ед. нет)ак килү — появле́ние бе́лей
6) бель ( болезнь у растений)7) акка на́бело ( переписать черновики)баштан ук акка язу — писа́ть сра́зу на́бело
•- ак төшү
- акка күчерү -
6 иләксыман
прил.ситови́дныйүсемлекләрнең илә́ксыман күзәнәкләре — ситови́дные кле́тки расте́ний
-
7 казу
перех.1) копа́ть, вска́пывать/вскопа́ть || ко́пка, вско́пка, вска́пываниеҗир казу — копа́ть зе́млю
бакча казу — вска́пывать огоро́д
түтәл казу — вско́пка гря́дки
2) копа́ть, вы́копать, рыть, вы́рыть, разрыва́ть/разры́ть; открыва́ть/откры́ть || ко́пка, рытьёкое казу — отры́ть коло́дец
траншея казу — вы́копать транше́ю
окоп казу — вы́рыть око́п
канау казу — разры́ть кана́ву
кешегә чокыр казыма, үзең төшәрсең — (погов.) не рой я́му друго́му, сам в неё попадёшь
3) выка́пывать/вы́копать, копа́ть, рыть, убира́ть || выка́пывание, рытьёбәрәңге казу — выка́пывать карто́фель
чөгендер казу — убира́ть (копа́ть) свёклу
балык тотарга корт казу — копа́ть черве́й для ры́бной ло́вли
тамырлар казу — рыть ко́рни
4) добыва́ть/добы́ть || добы́чаташкүмер казу — добыва́ть ка́менный у́голь
алтын казу — добы́ча зо́лота
5) ковыря́ть, расковы́ривать/расковыря́ть; ковыря́ться, ры́тьсябетчәне казу — ковыря́ть у́горь
үгез алгы аяклары белән җир казый — бык ро́ет пере́дними нога́ми зе́млю
тешләрне казу — ковыря́ться в зуба́х
борын казу — ковыря́ться в носу́
6) перен. выи́скивать ( плохое), подка́пываться/подкопа́ться || выи́скивание, подка́пываниеюк-барны казу — подка́пываться по пустяка́м
•- казып барып җитү
- казып бару
- казып бетерү
- казып җыю
- казып йомшарту
- казып күпертү
- казып кертү
- казып утырту
- казып керү
- казып куптару
- казып табу
- казып ташлау
- казып тишеп чыгу
- казып утыртылган
- казып чыгару
- казып юл алу
- казып юл салу
- казып яшеренү -
8 коронар
-
9 оч
I 1. сущ.1) коне́ц, ко́нчикборын очы — ко́нчик но́са
бармак очлары белән капшау — ощу́пывать ко́нчиками па́льцев
тел очында — на ко́нчике языка́
бүрәнәнең юан очы — то́лстый коне́ц бревна́; ко́мель бревна́
2) шпильманара очы — шпиль ба́шни (минаре́та)
3) верши́на, верху́шка, ма́ковка, маку́шка ( дерева) || верху́шечныйманараның оч өлеше — верху́шечная часть минаре́та
оч бөресе — верху́шечная по́чка
очтан үсү — верху́шечный рост
4) остриё, ко́нчик, носо́к; заострённый коне́ц чего-л.энә очы белән — остриём иго́лки
чалгы очы — носо́к косы́
урак очы — ко́нчик се́рпа
5) см. очлыкчаңгы таякларының тимер очы — желе́зные наконе́чники лы́жных па́лок
сөңге очы — наконе́чник пи́ки
6) край, оконе́чность, окра́ина; коне́ц ( села)шәһәрнең югары очы — ве́рхняя окра́ина го́рода
авыл очында — на краю́ села́
түбән очка юнәлү — напра́виться на ни́жний коне́ц ( деревни)
аргы очтан икенче йорт — второ́й дом с да́льнего кра́я
авылның бер очыннан икенче очына чабу — бежа́ть из одного́ конца́ дере́вни в друго́й коне́ц
7) носо́китек очлары — носки́ сапо́г
аяк очларында йөрү — ходи́ть на носка́х ( на цыпочках)
8) голо́вкакискеч очы — голо́вка резца́
9) перен. нача́ло, осно́вамилли культурабызның очы — нача́ло (осно́ва) на́шей национа́льной культу́ры
10) перен. коне́ц, преде́л (какого-л. дела)2. прил.эшнең очы күренми әле — пока́ не ви́дно конца́ рабо́ты
концево́й- очка жигә торганоч тамырлар — концевы́е сосу́ды
- очка җигү
- очтан очка
- очы бетү
- очын бетерү
- очын кисү••очны очка ялгау — своди́ть концы́ с конца́ми
очны өзү — испо́ртить взаимоотноше́ния; порыва́ть/порва́ть, связь (с кем-л.)
очы очка бәйләнмәү (ялганмау) — концы́ с конца́ми не вя́жутся (не схо́дятся)
очы (килеп) чыгу — проясни́ться; станови́ться/стать изве́стным
очын табарлык булмасын — чтоб бы́ло ши́то-кры́то; чтоб концы́ в во́ду
очын (суга) яшерү — пря́тать концы́ в во́ду; хорони́ть концы́
очына алып барып чыгу — довести́ до конца́
- очына чыгарлык түгелочына чыга алмаслык хәл — заколдо́ванный круг
- очына чыгу II сущ.кусо́к, тюк, шту́ка ( о рулоне ткани)ике оч комач — два тю́ка кумача́
бер очтан тегелгән күлмәкләр — платья́, сши́тые из одного́ куска́ ( ткани)
-
10 фигъли
-
11 челтәр
1. сущ.1) кру́жево, кру́жевце, кружевцо́ уменьш.-ласк. || кружевно́йчелтәр бәйләү — вяза́ние кру́жева
челтәр бәйләүче — вяза́льщица кру́жева
челтәр тагу (тоту, тегү) — приши́ть (наши́ть) кружева́
челтәр үрү — плете́ние кру́жева
челтәр әйберләр — кружевны́е изде́лия
2) тюль || тю́левыйтәрәзә челтәре — око́нный тюль
3) гипю́р ( кружева с выпуклым узором)челтәр эшләп чыгару (җитештерү) — произво́дство гипю́ра
4) се́тка, сеть, решёткачәнечкеле тимерчыбык челтәре — се́тка из колю́чей про́волоки
яфракның тамырлар челтәре — се́тка прожи́лок листа́
5) разг. се́ткабер кулында чемодан, икенчесендә челтәр — в одно́й руке́ чемода́н, в друго́й - се́тка
6) решётка, обрешёткатәрәзәләргә тимер челтәр беркетелгән — на о́кнах устано́влены желе́зные решётки
7) перен. сеть || сетево́йтимер юл челтәре — сеть железнодоро́жных путе́й
2. прил.квартираны челтәр газына тоташтыру — подключи́ть кварти́ру к сетево́му га́зу
1) кружевно́й; см. тж. челтәрле2) тю́левый, гипю́ровыйчелтәр пәрдә — тю́левый за́навес
челтәр яка — гипю́ровый воротни́к
3) се́тчатый, реше́тчатый; см. тж. челтәрле•- челтәр канатлылар
- челтәр сөяк -
12 ялангач
1. прил.1) го́лый, обнажённый, наго́й, оголённый (о теле, частях человеческого тела)ялангач балалар — го́лые де́ти
ялангач судан курыкмас — погов. го́лый воды́ не бои́тся
ялангач иңбаш — обнажённое плечо́
ялангач муен — оголённая ше́я
2)а) го́лый, оголённый, безли́стный, безли́стый, безли́ственный ( о деревьях)ялангач ботак — оголённая ве́тка
б) го́лый, оголённый, откры́тый (о местности, холме)ялангач тау — лы́сая гора́
ялангач җир — оголённая земля́; откры́тая ме́стность
3)а) ниче́м не покры́тый, го́лыйялангач идәндә йоклау — спать на го́лом полу́
б) не обста́вленный, не меблиро́ванный; ниче́м не укра́шенный, го́лыйялангач бүлмә — необста́вленная (го́лая) ко́мната
ялангач стеналар — го́лые сте́ны
4) обнажённый, оголённый ( ничем не прикрытый)ялангач тамырлар — обнажённые ко́рни
ялангач таш күмер катламнары — обнажённые пласты́ ка́менного у́гля
ялангач тимерчыбык — оголённый про́вод
5) перен. неиму́щий, малоиму́щий, нужда́ющийся, обездо́ленный, бе́дный, го́лый разг.ачлар һәм ялангачлар турында кайгырту — забо́титься о голо́дных и обездо́ленных
6) перен. го́лыйялангач фактлар — го́лые фа́кты
2. нареч.ялангач саннар — го́лые ци́фры
голышо́м, нагишо́м, неоде́тым; разде́тымурамга ялангач чыгу — вы́йти на у́лицу неоде́тым
- ялангач килешшыр ялангач йөрү — ходи́ть соверше́нно го́лым
••- ялангач калу -
13 lymphatic vessels
лимфатикалық тамырлар -
14 венечный
-
15 глубокий
-ая; -ое1) тирән2) эчкәре, эчкәреге, ерак3) перен. ерак4) тирән, тирәнтен, җитди5) тирән, көчле•- глубокий голос
- глубокая ночь
- глубокая осень
- глубокий поклон
- глубокая старость
- питать глубокое уважение -
16 сплестись
сов.; прям.; перен.үрелү, [бер-берсенә] уралу, чорналу; чуалу, укмашуих судьбы сплелись — аларның язмышлары [үзара] үрелгән; чәчләре чәчкә бәйләнгән
-
17 циркулировать
несов.йөрү, әйләнеп йөрү, әйләнеп тору -
18 катетеризация магистральных сосудов и полостей сердца
ірі тамырлар мен жүрек қуысын сүмбілеуРусско-казахский терминологический словарь "Медицина" > катетеризация магистральных сосудов и полостей сердца
-
19 коллатеральные сосуды
жанама тамырларРусско-казахский терминологический словарь "Медицина" > коллатеральные сосуды
-
20 резорбтивные сосуды
кері сорғыш тамырларРусско-казахский терминологический словарь "Медицина" > резорбтивные сосуды
- 1
- 2
См. также в других словарях:
Назарбаев, Нурсултан Абишевич — Нурсултан Абишевич Назарбаев Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев … Википедия
бүртү — 1. Дымнан киңәеп калынаю 2. Кабарып калкып чыгу (тәндәге тамырлар, мускуллар һ. б. ш. тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җылылык — 1. Җисемдә атом, молекулаларның тәртипсез кызу хәрәкәтеннән барлыкка килгән энергия төре. Һавага таралган шул энергия 2. Әйбернең кызулык дәрәҗәсе, температурасы. Җылы булу хәле 3. Башкаларга карата җылы караш, якын итү хисе. Рәхәтлек, күңелне… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кан — 1. Организмда тамырлар буенча хәрәкәт итә торган кызыл сыекча 2. күч. Бер ана яки атадан булу белән бәйле якын туганлык тур. ата баба каны 3. Малларның килеп чыгышы, токымы тур … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чук — I. и. 1. Нәр. б. бизәү өчен хезм. итә торган, төрле төстәге җепләрдән, нечкә баулардан һ. б. ш. эшләнгән бер бәйләм 2. Нәр. б. читеннән куе булып тоташ салынып төшкән җепләр, нечкә баулардан һ. б. ш. торган буй, чачак 3. Кулның беләзектән алып… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
Еуразияшылдық — өткен XX ғ. 20 ЗОж.ж. орыс шетелдіктің (русское зарубежье) өзін аса белсенді көрсеткен әлеуметтік философиялық ілімі және идеялық саяси қозғалысы. Еуразияшылдық Ресей тарихы мен мәдениетінің өзіндік ерекшеліктеріне басты назар аударады.… … Философиялық терминдердің сөздігі
жапырақ — алақаны. бот. Жапырақтың жазық беті. Өсімдікте бір ғана ж а п ы р а қ а л а қ а н ы болады (Биология, 66). Жапырақ бүршігі. бот. Өсімдіктің жапырағы бастау алатын (өсетін) бүршігі. Өсімдіктердің ж а п ы р а қ б ү р ш і к т е р і н е н басқа, оның … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
қызылтамыр — I … Бірде Марқакөлде маған шай сияқты қайнатылған қ ы з ы л т а м ы р д ы ң дәмін татудың сәті түсті (Марқакөл, 48). Қарт балықшы: «қ ы з ы л т а м ы р» түрлі сырқатқа шипа, әрі ол адамды жасартады», деп иландыруға тырысты (Бұл да, 92). II зат.… … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі